Wat is het fijn om tot een diersoort te behoren die over de juiste anatomie beschikt om veel verschillende klanken voort te brengen. Met al deze klanken kan ik woorden en zinnen maken die anderen begrijpen. De verworven menselijke taal en het Latijnse schrift zorgen er ook nog eens voor dat ik dit allemaal zwart op wit kan zetten, in boekvorm of op het web. Met 26 letters kan ik eindeloze combinaties maken en tot in detail communiceren wat er in mij omgaat. Wat een rijkdom!

Emoties vertellen ons wat goed en wat slecht voor ons is. Angst is bijvoorbeeld een nuttige emotie, deze zorgt ervoor dat we gevaarlijke situaties uit de weg gaan. Het uiten van emoties zorgt er ook voor dat je een relatie met iemand kunt aangaan. Of het nu blijdschap is, of verdriet of boosheid, deze emoties verbinden ons met elkaar. Vriendschappen worden verstrekt door het delen van vreugde, maar ook door elkaar te steunen in tijden van tegenslag. Hoe kun je aan iemand laten weten hoe je je voelt? Dat kan op verschillende manieren. Wij kunnen woorden gebruiken, maar ook onze gezichtsexpressie en ons lichaam verraden vaak hoe we ons voelen.

Emoties sturen ons gedrag en ook onze communicatie!

Hoe zit dat dan bij honden?

Honden kennen geen taal zoals wij die kennen, maar honden communiceren wel degelijk hun emoties naar ons. Honden spreken geen Nederlands (duh) en hebben ook niet de beschikking over 26 lettertekens, maar ze kunnen wel geluiden maken (blaffen op veel verschillende manieren, huilen, piepen, hijgen, grommen etc.) en ze kunnen met hun gezicht en lichaam duidelijk maken hoe ze een bepaalde situatie ervaren. Is iets spannend, leuk of bedreigend?

Grommen

We kunnen niet verwachten dat een hond zegt “Zou je willen weggaan? Je maakt me bang.” Maar honden kunnen hun ongemak prima communiceren. Het is alleen aan ons om de taal van de hond te gaan herkennen. In dit voorbeeld is de kans groot dat een hond zal gaan grommen: “Zou je willen weggaan? Je maakt me bang.” Praten zal niet gaan, maar grommen wel. De hond probeert met je te communiceren. Antwoord hierop door afstand te nemen.

“Nog maar een generatie geleden is het, dat men je waarschuwde wanneer je een hond tijdens het eten stoorde en de hond gromde, “Blijf bij die hond uit de buurt als hij aan het eten is! Ben je gek geworden?!” – Nu wordt de hond meteen geëuthanaseerd. In die tijd mochten honden NEE zeggen. Honden mogen geen nee meer zeggen tegenwoordig… Ze mogen niet boos zijn, ze mogen niet bang zijn, ze mogen nooit eens ‘liever niet’ zeggen. We lijken de nuance te missen als het aankomt op hoe honden hun gevoelens uiten wanneer ze zich niet prettig, angstig, boos, bezorgd of kwaad voelen. Als de hond zich anders dan een vrolijke, gekke stuiterbal gedraagt, dan wordt hij meteen als agressief bestempeld.” ~ Jean Donaldson, The Academy for Dog Trainers, schrijfster van het boek ‘Culture Clash’

Blij ei

Een ander voorbeeld is de blije hond die thuis op je wacht. Er wordt wel eens gezegd dat je een hond bij thuiskomst een tijdlang moet negeren en dat je eerst de andere gezinsleden moet begroeten, want anders gaat de hond denken dat hij hoger in rang staat. Er wordt hier voorbij gegaan aan het feit dat de hond blij (of opgelucht) is dat jij thuis bent. Je mag de hond erkennen in zijn emotie en begroeten bij thuiskomst. Het kan misschien onhandig zijn als je hond wild tegen je aanspringt. In dat geval kun je je hond leren dat je liever rustiger begroet wilt worden.

Geluksgevoel

Het ‘seeking system’ (J. Panksepp, 1971) is een heel belangrijk emotioneel systeem. Het zorgt ervoor dat dieren nieuwsgierig zijn, graag de wereld willen verkennen en nieuwe ervaringen willen opdoen. Als dit systeem geactiveerd wordt, dan wordt dopamine aangemaakt, ook wel bekend als het gelukshormoon. Het speelt een belangrijk rol bij het ervaren van blijdschap en welzijn. Welke activiteiten zorgen er bij honden voor dat ze dit gevoel van geluk kunnen ervaren? Dit hangt soms af van het ras. Terriërs worden bijvoorbeeld blij van graven en windhonden houden van jagen, daar zijn ze ten slotte op geselecteerd tijdens de fok. Iets waar alle honden dol op zijn is het gebruiken van hun neus. Met de neus verkennen ze de wereld en dat geeft veel voldoening. Om een gelukkige hond te hebben, is het belangrijk tegemoet te komen aan deze emotie. Doe je dat niet, dan kan er veel frustratie (en ongewenst gedrag) ontstaan. In sommige gevallen is het verstandig dit in goede banen te leiden. Je wilt ten slotte niet dat je hond achter katten aan jaagt of het gazon van de buren helemaal omploegt. Snuffelen daarentegen is altijd en overal mogelijk en geeft heel veel voldoening!

Affectie

Sommige honden willen regelmatig aangehaald worden en kruipen graag bij je op schoot. In het verleden werd dit als dominant gedrag gezien. Je zou de hond dan de rug moeten toekeren en oogcontact moeten vermijden, want de hond zou dan hogerop willen komen in de hiërarchie. Onzin! Als je naar de emotionele systemen kijkt, dan heeft de hond juist behoefte aan aandacht en fysiek contact. Dit valt binnen het ‘care system’. In 2015 hebben onderzoekers ontdekt dat oogcontact tussen mens en hond ervoor zorgt dat bij beiden oxytocine wordt aangemaakt, het liefdeshormoon. Oxytocine wordt aangemaakt zodra er sprake is van een positieve, onderlinge connectie. Aankijken, aanraken en knuffelen worden als positief ervaren. Het speelt o.a. een grote rol bij de relatie tussen ouder en kind, maar ook bij het verbinden van sociale contacten en vriendschappen. Het is dus heel bijzonder dat je hond dit blijkbaar zo ervaart! Het is juist mooi als je hond zelf initiatief toont en zelf contact met je wil maken.

Emoties en ongewenst gedrag

Grommen, bijten, uitvallen, opspringen, graven, blaffen, binnen plassen, spullen kapot maken en jagen. Allemaal gedragingen die we over het algemeen liever niet zien in onze honden. Er zijn al veel boeken over geschreven en Tv-programma’s aan gewijd: hoe kun je dit ongewenste gedrag stoppen?

Het gedrag kan gestopt worden, zeker wel! Maar de onderliggende emotie niet. Daarom zal een quick fix ook niet werken. Een hond die gromt naar zijn eigenaar, kun je straffen. Hij zal dan niet meer grommen, maar de angst of boosheid bij de hond zal blijven bestaan. Als deze emoties lang onderdrukt worden (niet geuit mogen worden) dan kan de hond veel frustratie en stress opbouwen, dit is niet alleen schadelijk voor het welzijn van het dier, maar ook voor de onderlinge relatie. Een ander voorbeeld: je kunt een angstige hond niet nog angstiger maken door hem te ‘belonen’ met aandacht, iets wat lange tijd wel werd beweerd. Je mag een hond die bang is voor vuurwerk steunen. Dat zal de angst niet erger maken.

Het gedrag veranderen of stoppen is dus niet toereikend. Wat moeten we dan doen?

Vanaf 2004 ontwikkelden Robert Falconer-Taylor en Peter Neville van Centre Of Applied Pet Ethology – COAPE een nieuwe manier om gedragsproblemen te behandelen:  EMRA Intelligence. Hierbij wordt de onderliggende emotie bij het dier centraal gesteld om tot de oorzaak van het probleem te komen. Omgevingsfactoren, rasgebonden eigenschappen, dagindeling (activiteit, verveling) en sociale interactie (spel, fysiek contact) hebben invloed op hoe een dier zich voelt. Komt het dier aan zijn trekken? Voelt het dier zich goed? Door dit over een langere periode  in kaart te brengen, kun je er achter komen wat er speelt in het leven van de hond en kan door de juiste aanpak de onderliggende emotie worden veranderd van negatief naar positief en zal daarmee ook het gedrag veranderen.

Wil je je hierin verdiepen? Dan raden we het boek EMRA Intelligence van harte aan.