Samenleven met een risicovol randje
Samenleven tussen mens en hond brengt veel voordelen. Voor de hond, zijn baas en de maatschappij. Zoals met elk samenleven, kan het echter ook misgaan. Bijtincidenten zijn daarvan een voorbeeld. Bijtincidenten zijn ingrijpend. Letterlijk en figuurlijk. Zelfs zonder schade aan het lichaam, kan een slachtoffer lang last hebben van het incident. Mensen die als kind gebeten zijn, blijven soms een leven lang bang voor honden.

Aan de zijde van de hond is een bijtincident ook ingrijpend. De meerderheid van de honden bijt vanuit angst. Het bijtincident zelf is dan een stressvol moment. Bovendien is een bijtincident voor een hond een regelrechte bedreiging voor zijn leven. Een bijtende hond loopt meer risico op levensbeperkende maatregelen en … op euthanasie.

Onderwijs als oplossing?
Bijtincidenten voorkomen, is dus een prioriteit. Veelal wordt onderricht ingezet als oplossing voor het risico dat het samenleven tussen mens en dier met zich meebrengt. Met name meer kennis over lichaamstaal zou van waarde zijn. Onderzoekers aan de universiteit van Liverpool waren nieuwsgierig naar het mogelijk effect van dit kennisonderwijs. Westgarth en Watkins ondervroegen slachtoffers van bijtincidenten om meer te weten te komen. Ze publiceerden dit jaar ‘A qualitative investigation of the perceptions of female dog bite victims and implications for the prevention of dog bites’ in the Journal of Veterinary Behavior.

Hun conclusie: onderwijs op lichaamstaal van honden alleen, is niet genoeg om bijtincidenten te voorkomen.
Gelukkig hoeft niet meteen al het lesmateriaal en alle investering op dit gebied in de vuilnisbak. Wel wijzen Westgarth en Watkins ons – terecht – op wat nog meer onze aandacht verdient: de mens achter de (al dan niet bijtende) hond.

Ondanks het feit dat er slechts acht deelnemers aan het onderzoek waren (allen vrouw), is het onderzoek van Westgarth en Watkins waardevol. Het betreft kwalitatief onderzoek dat interessante inzichten brengt.

De buurman wel, maar ik – echt niet!
Het eerste aandachtspunt is dat de ondervraagden overwegend – zelfs als ze eerder zijn gebeten! – denken ‘mij overkomt dat niet’. De buurman, ja die kan dat overkomen, of de mevrouw van de overkant, maar mij, nee, voor mij geldt dat niet. Dit is een bekend principe (zoek maar eens op ‘onrealistisch optimisme’). En een heel lastige. Als je immers niet gelooft dat iets jou kan of zal overkomen, zul je ook niet investeren in kennis (opdoen) om datgene te voorkomen. Bij mensen die geloven dat ‘de buurman, maar ik niet’ gevaar lopen op een beet, gaat aangeboden informatie het ene oor in, het andere uit en gaat materiaal wél zo de vuilnisbak in.

Een beet hoort erbij
Een ander – voor de ontvangst van educatie gevaarlijk – aandachtspunt is dat de deelnemers vaak van mening lijken dat ‘een beet hoort bij de omgang met honden’. Realistisch of niet, als je gelooft dat ‘iets erbij hoort’, zul je je minder snel verdiepen in hoe je het voorkomt.

Bijtincidenten voorkom je in stappen
Een bijtincident voorkomen is best ingewikkeld. Het vraagt dat iemand risico ziet en gelooft dat hij dat kan beïnvloeden. Daarnaast moet de daadwerkelijk risicovolle situatie bijtijds herkend worden. Tot slot is ook nog eens effectief gedrag nodig op het risicomoment, zodat het tij tijdig wordt gekeerd.

Zowel ‘mij overkomt dat niet’ als ‘gebeten worden hoort erbij’ maken dat iemand minder alert is op wat een hond laat zien, dus dreigen door de hond en dreiging van een incident minder snel zal opmerken. Met als gevolg: minder kans bijtijds de situatie aan te passen om een bijtincident te voorkomen.

Zonder interactie met de hond geen lichaamstaal te lezen?
De onderzoekers geven in hun artikel aan dat in veertig procent van de besproken situaties er ‘geen interactie’ was tussen gebeten persoon en hond, net voor het incident. Zo vond een incident plaats met een langskomende hardloper. Zij suggeren op basis daarvan aan dat ‘lichaamstaalonderwijs’ minder nuttig is. Onderwijs over wat een hond is en hoe hij reageert op zijn omgeving, had hier echter wel kunnen bijdragen aan een minder risicovolle situatie (denk aan langzaam lopen en meer afstand nemen bij passeren). Mits de ingang voor dat onderwijs er ook is!

Niet de beet hoort er bij, maar het ingaan op houding en ideeen die mensen hebben
Goed materiaal over het leren lezen van honden, het hoeft dus echt de vuilnisbak niet in. Wel is het tijd om standaardpraatjes daarover naar het grofvuil te verwijzen. Net zoals honden(gedrag) complex is, zijn mensen ook complex. Informatie, kwalitatief of niet, afvuren zonder te toetsen (en beïnvloeden) hoe mensen in een onderwerp staan is op zijn minst ‘weggegooide inzet’ en in het slechtste geval… levensgevaarlijk.