Iedereen is in zijn leven wel eens angstig.
Zo ook onze honden. Iedereen reageert op zijn eigen manier wanneer hij/zij schrikt of angstig is.
Ook dit geldt voor onze honden. Hoe een hond reageert in een angstige situatie, is van verschillende factoren afhankelijk.

Reacties van jouw hond op/in angstige situaties

Factoren die van invloed zijn op de manier waarop jouw hond zal reageren zijn onder andere:

• De situatie zelf. Wat is in deze situatie de beste manier om te reageren. Welke reactie biedt de meeste kans om ‘de situatie te overleven’.
• Het karakter en de persoonlijkheid van jouw hond zelf. De ene hond schiet eerder in actie, terwijl een andere hond zich eerder terugtrekt.
• Eerdere ervaringen van jouw hond met soortgelijke situaties. Wanneer jouw hond al eens in een vergelijkbare situatie is geweest, wat was toen voor hem of haar de beste tactiek om met deze situatie om te gaan. Grote kans dat jouw hond nu weer op dezelfde manier reageert. Of wanneer een tactiek juist niet zinvol bleek, kan het zijn dat jouw hond nu juist het tegenovergestelde zal gaan doen.
• Eerdere ervaringen van jouw hond met angstige situaties in het algemeen. Welke tactiek heeft in het verleden voor jouw hond het beste gewerkt in heel andere spannende situaties? Jouw hond zal het waarschijnlijk terugvallen op tactieken die ook in anders situaties bruikbaar waren.

Hoe jouw hond reageert is dus van verschillende factoren afhankelijk. Dát jouw hond reageert in een angstige situatie is een lichamelijk reactie van het sympathische zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel zorgt ervoor dat er in angstige en stressvolle situaties hormonen vrijkomen. Deze hormonen maken het lichaam gereed om met de mogelijke dreiging om te gaan. Dit is een vanuit de evolutie ontstaan mechanisme, om de overlevingskansen van een individu in bedreigende situaties te vergroten.

Er zijn verschillende manieren van reageren mogelijk. Deze reacties worden de 4 F’s genoemd.

Deze 4 F’s staan voor:

Flight; vluchten

Wanneer er gevaar dreigt, kan vluchten een zinvolle reactie zijn. Vluchten kan letterlijk weglopen zijn (bijvoorbeeld jouw hond is in de tuin, er klinkt een harde knal en je hond rent naar binnen). Maar vluchten kan er ook anders uitzien, bijvoorbeeld tijdens de aangelijnde wandeling, wanneer jouw hond een andere (voor jouw hond angstaanjagende) hond tegenkomt en jouw hond gaat plots aan de lijn trekken of wil niet meer met je mee lopen. Of jouw hond die onder de salontafel gaat liggen wanneer er ruzie is in huis.

Fight; vechten

In de aanval gaan of actief aan de slag gaan om een dreiging weg te jagen is een andere tactiek die de overlevingskansen van een individu aanzienlijk kunnen vergroten. De fight-response hoeft niet altijd letterlijk een gevecht te betekenen. Jouw hond kan blaffen voor het raam wanneer de postbode aan de deur staat om deze weg te jagen. Jouw hond kan grommen wanneer iemand zijn lekkere kluifje wil afpakken. De hond die tijdens de aangelijnde wandeling niet kan vluchten (bijvoorbeeld wanneer er een andere hond aankomt die jouw hond bedreigend vindt) zal misschien overgaan tot de fight respons, door zich blaffend en dreigend op te stellen richting elke hond die in de buurt komt.

Freeze; verstijven van angst

Ook dit is van oorsprong een overlevingsmechanisme in een angstige situatie. Denk aan prooidiertje dat wordt opgejaagd. Door zich heel stil te houden, zal dit diertje minder snel opgemerkt worden door de jager. Jouw hond zal misschien ineens stokstijf blijven staan tijdens een wandeling. Of zich heel stilhouden wanneer er onbekende bezoekers zijn in huis.

Fiddle about; druk/’gek’ gedrag

Deze reactie is minder bekend en wordt door ons als hondeneigenaren nog wel eens onjuist geïnterpreteerd. Een voorbeeld van deze reactie is ‘de gekke 5 minuten’ die je nog wel eens bij puppy’s ziet. Of bijvoorbeeld een hond die tijdens het uitlaten, wanneer jullie andere honden tegenkomen, of wanneer er visite komt, enorm druk gaat doen. Met deze hond lijkt op dat moment geen land meer te bezeilen. Dit drukke gedrag kan veroorzaakt worden door enthousiasme, maar er kan dus ook iets heel anders aan de hand zijn.

Naast deze 4 F’s worden nog andere reacties genoemd

Fawn; ‘kruiperig’ gedrag

Hiermee wordt bedoeld dat je gaat proberen te ‘pleasen’ om een mogelijk conflict te vermijden. Bij mensen kan dit gedrag optreden wanneer zij als kind opgroeien in een onveilige omgeving waar sprake is van mishandeling. Als kind probeer je alles te doen om deze mishandeling te voorkomen. Mensen die opgegroeid zijn in dit soort situaties cijferen zichzelf vaak helemaal weg en doen alles om het anderen naar de zin te maken. Bij honden zie je dit gedrag bijvoorbeeld bij honden die opgevoed worden ‘met harde hand’. Vaak lijken deze honden alles te doen wat hun eigenaar wil en hun eigenaar te adoreren. Maar ook hier is sprake van pleasen, niet uit vrije wil, maar om te voorkomen dat hun eigenaar ‘boos’ zal worden. Dit gedrag wordt heel vaak onjuist geïnterpreteerd.

Deze reactie komt minder vaak voor. Een voorbeeld hiervan zijn de filmpjes die je nog wel eens op facebook ziet verschijnen, van een hond die aan zijn riem zit en helemaal niet meer wil lopen en door zijn eigenaar ‘meegesleept’ wordt. Vaak wordt dit gedrag als eigenwijs geïnterpreteerd. Maar in plaats van eigenwijsheid is er sprake van een hond die volledig overweldigd is door de situatie en extreem veel stress ervaart.

Er zijn dus allerlei verschillende reacties op stressvolle en beangstigende situaties bij onze honden mogelijk. Het blijft voor ons als hondeneigenaren extreem belangrijk om goed naar onze honden te kijken en na te gaan of het gedrag wat onze hond laat zien, onder een van de hierboven genoemde gedragingen valt. Door gedrag anders te interpreteren dan wat er daadwerkelijk aan de hand is (“nou zeg, die hond is eigenwijs”) doen wij onze honden te tekort en kan hun welzijn ernstig aangetast worden

Referenties

• Fight, Flight, Freeze, or Fawn: How We Respond to Threats (org)
• The Four “Fs” of Fear | Karen Pryor Clicker Training
• K9 Paws for Thought: The Five F’s – Flight, Fight, Freeze, Faint, Fiddle

Dit artikel is geschreven door Sylvia Aerts,