Er zijn nogal wat verschillen tussen de hondenneus en de mensenneus, zo is de hondenneus over het algemeen langer. Ook heeft de hond een groter neusslijmvlies ongeveer 92 tot 170 cm2, afhankelijk van het ras, tegen 4 tot 5 cm2 bij de mens. Het spreekt vanzelf dat de hondenneus hierdoor ook veel meer reukreceptoren bevat dan een mensenneus, gemiddeld 180 miljoen bij de hond tegen 20 miljoen bij de mens.

Bij honden onderling komen er ook nogal wat verschillen voor, het neusslijmvlies van een Franse buldog ( 30cm2) en andere brachycephale honden (honden met een korte neus) is beduidend kleiner dan dat van een Duitse herder (169 cm2). Over het algemeen kan men stellen hoe langer de neus hoe beter de reuk. De vachtkleur schijnt ook invloed te hebben op het reukvermogen van de hond.

De holten in de neus versterken de geur. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat honden die veel wit in de vacht hebben minder goed in staat zijn op geursporen te volgen dan donkere honden. De genen voor pigmentatie en reukvermogen zijn kennelijk gekoppeld maar hoe het precies zit weet men niet. Het lijkt wel of een witte vachtkleur met alle zintuigen gekoppeld is, denk maar aan dove en blinde witte honden.

De hersenen van de hond zijn er, meer dan mensenhersenen, op gericht om zich met geur bezig te houden. In de hersenen van de hond bevindt zich een centrum dat gebruikt wordt om geuren op te slaan, de hond heeft hierdoor een groter geurgeheugen dan de mens. De hond beschikt nog over een extra reukzintuig, het orgaan van Jacobson. Dit orgaan bevindt zich op de bodem van de neusholte net achter de voorsnijtanden. Door middel van een buisje staat het direct in verbinding met de mondholte. Door voorzichtig met het puntje van de tong iets aan te raken en daarna de tong achter de tanden te brengen proeft de hond als het ware de geur van een bepaald object. Net als bij de mens is de neus van de hond door middel van het neustussenschot in twee helften verdeeld. De hond is in staat om per neusgat aparte geuren waar te nemen, een soort stereo ruiken dus. De neusvleugels van de hond zijn beweegbaar hierdoor zijn ze in staat om heel selectief geuren op te nemen. Hondengeur ligt opgeslagen in de genen, bij de hond zijn er tot nu toe ongeveer 1000 bekend. Sommige geuren zijn rasspecifiek, hierdoor is de hond in staat om o.a. rasgenoten te onderscheiden van andere rassen.

Voor het waarnemen van geuren is het wel belangrijk dat de neus van de hond vochtig is want met een vochtige neus kan de hond de windrichting bepalen en zodoende aanwezige geurstoffen traceren. De hond neemt overigens in het geheel beter geurstoffen waar in een vochtige omgeving. Honden kunnen al vroeg gestimuleerd worden om hun reukorgaan optimaal te gebruiken. Spelenderwijs kan begonnen worden met zoekspelletjes, apporteerspelletjes e.d. Als de hond het leuk vind en het karakter van de hond is geschikt zou de hond opgeleid kunnen worden tot bijvoorbeeld reddingshond.

Politie en douane maken dankbaar gebruik van de capaciteiten van de hondenneus door honden in te zetten bij het opsporen van verdovende middelen, explosieven, tabak (dit heeft de Staat in de afgelopen jaren enkele miljarden aan tabaksaccijns opgeleverd), vermiste personen en andere zaken. Geuridentificatie door honden wordt tegenwoordig in de rechtszaal als bewijs geaccepteerd maar dan moet wel de juiste procedure worden gevolgd.
Ook jagers maken gebruik van de hondenneus door de hond mee te nemen op de jacht en het wildspoor te laten volgen. Het reukvermogen kan door allerlei factoren worden beïnvloed zoals ziekte maar kennelijk ook door voeding.

Men vermoedt dat een juiste verhouding van de omega 3 en 6 vetzuren in de voeding een positieve invloed heeft op de werking van de receptorcellen in de neus. Het kan ook zo zijn dat de totale conditie van de hond verbeterd door een juiste samenstelling van het voer en de aanwezigheid van voldoende omega 3 en 6 vetzuren. Een interessant weetje, aan de neusspiegel zou je een hond moeten kunnen identificeren, deze is namelijk uniek, dit valt te vergelijken met vingerafdrukken bij de mens.